Boulogne-sur-Mer (oude stad)

Ik ga de Opaalkust gaan verkennen in het noorden van Frankrijk. De Opaalkust is een kuststrook langs het Kanaal in de regio Hauts-de-France en gaat van Duinkerke tot Berck aan de monding van de rivier Authie. Eerst zal ik naar Boulogne-sur-Mer rijden en de stad verkennen. Nadien volg ik de kustlijn naar het noorden en zal de charmante badplaats Wimereux gaan bezoeken. De kuststrook langs het Nauw van Calais bij Cap Blanc-Nez en Cap Griz-Nez kenmerkt zich door hoog boven de zee uitstijgende krijtrotsen. Ik ben dan ook deze twee kapen aan het Nauw van Calais gaan verkennen.

 

Ik vertrek vroeg naar Boulogne-sur-Mer. De stad heeft rond de 43.000 inwoners die op 8,4 km² wonen. De inwoners van Boulogne-sur-Mer heten hier Boulonnais. Bij mijn aankomst parkeer ik mijn wagen juist buiten de stad, nl in de gemeente Saint-Martin-Boulogne. De plaats maakt deel uit van het arrondissement Boulogne-sur-Mer. Ik vertrek vanaf hier per fiets naar de grootstad Boulogne-sur-Mer. Ik kan in Saint-Martin-Boulogne nog de kerk Saint-Martin zien en een beetje verder een herdenkingsmonument voor oorlogsslachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

Het fietsen gaat nu in dalende lijn naar de stad Boulogne-sur-Mer. Op een bordje bij binnenkomst in de stad geven de vier bloemen aan dat Boulogne-sur-Mer gelooft in de kracht van bloemen, in de kracht van de natuur en kleuren. Het nationale label van “de vier bloemen” is de hoogste onderscheiding die wordt toegekend aan dorpen en steden die zorgen voor een aangename leefomgeving. Boulogne-sur-Mer zorgt dan ook dat de binnenstad er fleurig bij ligt. Bloemrijke perkjes hier, heerlijk geurende bloemen daar. Zeg het maar met bloemen. 

De stad bestaat eigenlijk uit twee delen, nl de hoge stad (ville haute) en de lage stad (ville basse). Ik kom eerst aan bij de hoge stad, gevormd door stadsmuren gebouwd tussen 1227 en 1231 in opdracht van Philippe Hurepel. Het eerste wat ik zie buiten de stadsmuren is weer een oorlogsmonument. Dit monument herdenkt de inwoners van Boulogne-sur-Mer die zijn omgekomen tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog en de oorlogen in Indochina (1946-1954) en Algerije (1954-1962). Het monument is gemaakt van marmer en heeft een hoogte van 7 meter en een breedte van 12 meter. Het wordt omgeven door een metselwerk waarop de namen van doden zijn gegraveerd en heeft een totale lengte van 24 meter en is 12 meter diep.

Ik kom bij de toegangspoort Neuve en ga via deze poort naar het middeleeuwse stadsdeel. In totaal zijn er hier 4 toegangspoorten te vinden naar het middeleeuwse stadsgedeelte. Hier kan je belangrijke historische monumenten vinden. Als eerste kom ik de Onze-Lieve-Vrouwbasiliek (of Basilique Notre-Dame) tegen, die met zijn hoogte van 100 meter boven de stad rijst. Men was momenteel bezig met de restauratie van het 100 meter hoge gedeelte onder de koepel en de toren is volledig omgeven met een bouwsteiger of stelling. Deze werd gebouwd in de 19de eeuw op de ruïnes van een middeleeuwse kathedraal. Het kerkgebouw werd erkend als basilica minor in 1879. Een basilica minor is een eretitel voor een rooms-katholiek kerkgebouw met een uitzonderlijke betekenis. Kerken met deze eretitel worden basiliek genoemd. De crypte van deze basiliek is één van de grootste van Frankrijk. De basiliek werd beschermd als monument in 1982. De bouw van de huidige basiliek werd gestart in 1827 en het ontwerp is van de priester/architect Benoît-Agathon Haffreingue. Hij wist de benodigde steun en gelden bijeen te krijgen om een monumentaal bouwwerk te realiseren. Het gehele werk duurde van 1827 tot en met 1870 toen de westelijke torens werden voltooid.

 

De huidige basiliek is eigenlijk een dubbele kerk. Er is namelijk de klassieke kerk waar je eerst binnenkomt en als je verder loopt is er nog eens een extra kapel onder de koepel. In de koepel van de kapel zal je het houten beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Boulogne vinden. Eén keer per jaar wordt dit beeld nog in een processie rondgedragen ter ere van haar. Je kan hier ook een bezoek brengen aan de crypte, die in mei 2015 werd heropend na een grondige restauratie. De crypte is bovendien de langste van Frankrijk en dateert nog uit de Romeinse tijd. Ik ben deze crypte niet gaan bezoeken. De kerk heeft meerdere oorlogen meegemaakt en heeft verrassend genoeg geen schade opgelopen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is te danken aan de met beton versterkte pilaren en muren van de kerk. De originele structuur was namelijk niet sterk genoeg en werd daarom in 1921 herbouwd. De stijl is te omschrijven als neo-classicistisch en neo-Renaissance. Nabij de basiliek kan ik nog een fontein zien waarbij het water uit een vis met twee staarten komt. Ik bewonder nog de voorkant van deze monumentale basiliek en zie langs beide zijden van de toegangspoort 4 grote zuilen staan.

Ik merk ook nabij de basiliek een bijhorende kleine tuin. Hier heeft de voormalige kloostertuin plaats gemaakt voor een groene oase om in rond te wandelen. De tuin biedt een speciaal plekje aan planten en kruiden die tijdens de Middeleeuwen werden gebruikt. Weinig bloemen dus, maar vooral moestuinplanten, medicinale planten, kruiden en specerijen.

Ik zet mijn verkenning verder in het middeleeuwse stadsdeel en fiets door smalle straten met kasseien. Opvallend zijn de verschillende bloembakken die te zien zijn voor de verschillende huizen. De bloemen en het groen in de bloembakken fleuren hier de straat op. Een beetje verder kom ik op het plein Place de la Résistance terecht en kan het Paleis van Justitie zien. Het Paleis van Justitie werd gebouwd in 1852 in neoclassicistische stijl. De beneden verdieping is in Dorische orde uitgevoerd, de bovenste verdieping in Ionische orde. Het fronton toont vijf allegorische figuren: Justitie, geflankeerd door Handel, Industrie, Ambacht en Kunst. In de nissen vindt men de beelden van Karel de Grote en Napoleon Bonaparte. In 1970 werd een nieuw gebouw aan het historisch bouwwerk toegevoegd. Onder het gebouw werden de grondvesten van een vierkante Romeinse toren aangetroffen.

Ik bevind me eigenlijk niet zo ver van een andere toegangspoort, namelijk de westelijke stadspoort “Porte des Dunes”. In de nis bovenaan deze toegangspoort zie ik een sculptuur van een boot met erin het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Boulogne (Notre-Dame de Boulogne) en het kindeke Jezus, met links en rechts ervan het beeld van een engel. In de sculptuur wordt de boot voortbewogen door de engelen. Wonderen bestaan, want het was volgens de legende dat in 636 het beeld van Onze-Lieve-Vrouw verscheen voor de kust van Boulogne-sur-Mer. Ook in de Onze-Lieve-Vrouw basiliek is er een levensgroot model van Onze-Lieve-Vrouw van Boulogne in één van de zijbeuken. Tijdens de Franse Revolutie werd de aanbidding van de Onze Lieve Vrouw verboden en het beeld werd verbrand.

Op het plein waar het Paleis van Justitie staat kan ik ook het statige bibliotheekgebouw zien en het Belfort. Het is één van de oudste monumenten van Boulogne-sur-Mer. Het belfort lijkt als een oude wijze man te waken over de inwoners van Boulogne-sur-Mer. Het bouwwerk uit de 12^de eeuw heeft zowel bloeiende als onstuimige tijden gekend, maar staat nog steeds overeind. De bovenste verdieping dateert uit de 18^de eeuw. Het bijzondere verhaal ervan is verbonden met een historisch figuur uit de stad: Philippe Hurepel, graaf van Boulogne en zoon van de Franse koning Filips II van Frankrijk. Voordat het een belfort werd, was deze indrukwekkende toren, de oude donjon van het kasteel. In 1226 besluit Philippe Hurepel om zijn kasteel naar de meest kwetsbare hoek van de oude binnenstad te verplaatsen. Hij schenkt zijn oude kasteel aan de elite van de stad, die van de donjon een belfort maakt. Als symbool van de stedelijke vrijheid is het Belfort van Boulogne-sur-Mer toegevoegd op de werelderfgoedlijst van Unesco. Tijdens de Middeleeuwen werden hier rechtszaken gehouden en gevangenen opgesloten. Verder bood het Belfort plaats aan een kapel, de woning van de cipier, het wachtershuisje en de klok die werd geluid bij nood en brand. Boven op het Belfort wappert de vlag van Boulogne-sur-Mer. Het heeft vlakken met een blauw en gele kleur en het witte kruis op de vlag gaat deze gekleurde vlakken scheiden van elkaar. In het midden van het witte kruis heb je het wapenschild van de stad. In het wapenschild zie je het beeld van een zwaan en drie rondellen. De zwaan is het symbool voor zuiverheid en stond al op een gemeentelijke zegel uit 1286. De rondellen komen uit het wapen van de graven van Boulogne-sur-Mer uit de 13^de eeuw.

Deze indrukwekkende toren die het Belfort is kijkt eigenlijk uit over het stadhuis. Samen met het belfort vormt het stadhuis, dat in de 18^de eeuw werd toegevoegd, een uniek bouwwerk. Het stadhuis van Boulogne-sur-Mer heeft een bakstenen gevel en is gebouwd in 1734. Het gebruik van zowel baksteen als natuursteen is in Boulogne-sur-Mer een vrij zeldzame combinatie van materialen. De twee gebouwen alleen al zijn getuigen van de verschillende bouwstijlen door de eeuwen heen. Het is fascinerend om dit te zien. Je kan het wapenschild van de stad zien onder het dak van het stadhuis en het is uitgehouwen. Links kan je een zwaan zien en rechts de drie rondellen. Het kantoor van de burgemeester en de kamer van de gouverneurs in rococostijl dateren uit deze bouwperiode.

Voor het stadhuis heb je het plein Godefroy de Bouillon en men heeft hier een kortstondige tuin (Jardin Ephémère) aangelegd. Het plein is omgetoverd tot “klein Egypte”. Aan de ene kant wou men dit elegante plein ontdoen van lelijke voertuigen, en aan de andere kant wou men er een aantrekkelijke plek van maken, met respect voor de beperkingen met betrekking tot het historische karakter van de plaats. Dit is de uitdaging die de stad Boulogne-sur-Mer heeft kunnen aangaan door op deze plaats elk jaar een kortstondige tuin te creëren. De groene omgeving die je hier ontdekt is altijd origineel en verrassend. De eerste tuin kwam er in 2007 en elk jaar is er een ander thema die men uitwerkt in de tuin. Dit jaar is het de veertiende editie en was het thema Egypte. Het is een eerbetoon aan Boulonnais Egyptoloog Auguste Mariette (1821-1881) en dit 200 jaar na zijn geboorte. Hij is geboren in Boulogne-sur-Mer en was één van de eerste professionele egyptologen. In 1850 ging hij naar Egypte en tijdens deze missie organiseert hij archeologische opgravingen die tot spectaculaire vondsten leiden. Hij heeft talrijke opgravingen verricht en ook het Egyptisch Museum in Caïro opgericht. Van de rivier Liane, de rivier van zijn geboorteplaats, tot aan de Nijl, waar hij begraven ligt. Auguste Mariette werd begraven in een sarcofaag.

Ik kan hier in de tuin het volgende zien: pylonen, obelisken, afbeeldingen van farao’s, de beelden van Horus, het steegje van de sfinxen, palmbomen en andere planten, een vijver met waterplanten en een namaakkrokodil erin, Egyptische hiërogliefen die het schrift vormen van het oude Egypte. Dit alles nodigt U uit om in deze tuin een rustige wandeling te doen.

Een pyloon betekent "portaal" en is een monumentale constructie gevormd door twee torens met schuine zijden en biedt een toegangsdeur naar de tempel. Het wordt meestal voorafgegaan door kolossale beelden van farao's en een paar obelisken. Je kan hier een replica zien van zo een toegangsdeur. Op de schuine zijde nabij de toegangsdeur kan ik zowel links als rechts afbeeldingen zien van farao’s. Een obelisk is een monolithisch monument dat heilig is in het oude Egypte. Het staat symbool voor vruchtbaarheid. De verticale vorm symboliseert de ziel die na de dood naar de hemel stijgt. Horus is de hemelgod die zijn vleugels over de aarde uitspreidt. In de Egyptische mythologie verwijst de Sfinx naar een hersenschim die een mengeling van kracht en wreedheid vertegenwoordigt, maar ook intelligentie, voorzichtigheid en reflectie. Traditioneel leidt in Egypte de Steeg van de Sfinxen naar de Tempel. Hier zou je kunnen zeggen dat het je naar de ingang van het stadhuis leidt. Een Egyptische tuin is traditioneel ingesloten om te worden beschermd tegen de woestijnwind, zand, dieren en overstromingen van de Nijl. Hier is de vijver versierd met waterplanten, waarvan er twee heilig zijn: de lotus, embleem van Opper-Egypte, en de cyperus papyrus, symbool van Neder-Egypte. Ten slotte is de laatste God die in de tuin aanwezig is, die van water en vruchtbaarheid. Sobek, zoon van de watergodin Neith, is de krokodillen god. Zijn aanwezigheid in de Nijl luidt een overstroming in die gunstig is voor oogsten.

Ik zet mijn verkenningstocht in het hooggelegen stadsdeel van Boulogne-sur-Mer verder en kom aan bij de burcht of gravenkasteel. Het kasteel werd in 1226 gebouwd door Philippe Hurepel en was één van de beste vestingwerken uit de streek. Het meerdere malen verbouwde gravenkasteel van Boulogne-sur-Mer is vandaag de dag nog steeds een prachtige getuige van de middeleeuwse geschiedenis van de stad. De onderkant van het kasteel laat hele stukken muur zien die gebouwd zijn tijdens de Romeinse tijd. De helft van het kasteel is gebouwd op een stadsmuur uit de 4^de eeuw. In de loop der eeuwen zijn er verschillende aanpassingen geweest. Tussen 1394 en 1416 werden ingrijpende verbouwingen uitgevoerd door de hertog van Berry. De torens van de 16^de eeuw werden deels gebouwd nadat de Engelsen een deel van het kasteel hadden verwoest. Na aanpassingen vanwege ontwikkelingen in de artillerie verloor het in de 16^de eeuw een deel van zijn middeleeuws karakter. Vanaf de 17^de eeuw werd het kasteel gebruikt als kazerne en na de Tweede Wereldoorlog als gevangenis. In 1974 werd het kasteel aangekocht door de gemeente. Sinds 1988 wordt het kasteel gebruikt als stadsmuseum. De collecties in het museum omvatten mediterrane archeologie, etnografie buiten Europa, lokale geschiedenis en beeldende kunst. Het kasteel heeft de vorm van een veelhoek en elke hoek heeft een toren. Ik wandel over de brug naar de toegangspoort en kom dan op de hoefijzer vormige binnenkoer terecht. De verdiepingen werden tijdens de 18^de eeuw van ramen voorzien toen het gebouw werd gebruikt als kazerne. Een gedeelte van de burcht is omgeven door water.

Vanaf de ingang van de burcht kan je een wandeling maken op de stadswallen. Met een lengte van 1500 meter vormen ze een vierhoek die door vier toegangspoorten wordt doorboord en men noemt dit hier “Promenade des Remparts”. Deze wandeling biedt een prachtig zicht op zowel de binnen- als de buitenstad van Boulogne-sur-Mer en eveneens de parken en tuinen aan de voet van de wallen. Ik passeer eerst de toegangspoort Gayole. Zijn doorgang is geopend door een spitsboog en heeft twee torens. Deze stadspoort is tijdens het beleg van Boulogne-sur-Mer in 1940 door Franse soldaten verdedigd. Vanaf dit punt op de stadswallen zie ik in het midden van een rond punt een sfinx staan, alsof de sfinx waakt voor de toegangspoort. Een beetje verder heb ik van bovenaf een prachtig zicht op een doolhof. Tussen de looppaden in het doolhof, staan er verschillende soorten bloemen en gras. Ik zie kleine kinderen in het doolhof aan het spelen. De volgende toegangspoort die ik tegenkom is de Porte des Degrés. Hier merk ik dat er opgravingen zijn gebeurd. De stad Boulogne-sur-Mer voert hier momenteel herstellingswerken uit. In de buurt van de Porte des Degrés onthulde  men de aanwezigheid, enkele centimeters onder het huidige circulatieniveau, van een metselwerk parallel aan de omheining en gelegen in de uitbreiding van de binnen gevel van de toegangspoort. Archeologen zijn bezig dit metselwerk, waarschijnlijk gerelateerd aan middeleeuwse en moderne vestingwerken, in detail te bestuderen. Een beetje verder heb ik uitzicht over het park Auguste Mariette, de Egyptoloog die in Boulogne-sur-Mer is geboren. Hier maak ik terug een reis naar Egypte. Zijn standbeeld staat op de top van een piramide en wordt bewaakt door 2 sfinxen. Dit mooie park met palmbomen is gemaakt als eerbetoon aan de Egyptoloog Auguste Mariette. Je ontdekt zelfs een reconstructie van de zonneboot die werd gebruikt om het lichaam van farao Cheops rond 2650 voor Christus op de Nijl te vervoeren "van het Land van de Levenden naar de Wereld van de Doden". Cheops was de tweede koning of farao van de 4^de dynastie van het oude Egypte. Momenteel kon je het park niet betreden omdat er onderhoudswerken bezig waren aan het park. Ik zag ook dat men bezig was met de bouw van een tweede piramide. Tijdens de wandeling krijg je een andere panorama op de grote monumenten van de binnenstad zoals de Notre-Dame basiliek en de burcht. Ik kom op het einde van de wandeling terug uit aan de ingang van de burcht. 

Vervolgens verlaat ik de binnenstad en ga nog eens volledig rond de omwalling gaan en bekijk nu alles aan de buitenkant van de wallen. Zo kom ik nog enkele standbeelden tegen. Het eerste dat ik zie is een buste van Henri II. Hij was koning van Frankrijk van 1547 tot aan zijn dood in 1559. Op een sokkel zie ik de buste van dokter Guillaume Benjamin Amand Duchenne. Hij was een Franse neuroloog en is geboren in Boulogne-sur-Mer in 1806. Duchenne volgde zijn schoolopleiding in Douai en studeerde geneeskunde in Parijs, voordat hij in 1831 naar zijn geboortestad terugkeerde om zijn praktijk uit te oefenen. Hij begon aldaar elektriciteit als vorm van therapie uit te proberen op visserslui, een techniek die hij zijn verdere leven bleef gebruiken en waarmee hij zich de reputatie verwierf als vader van elektrotherapie. Een andere buste die ik tegenkom op een sokkel is van Emile Lemaitre. Hij was journalist, historicus en filantroop. Hij studeerde journalistiek en begon als redacteur van de krant “L’Indépendant’, die in 1832 werd opgericht in Boulogne-sur-Mer, een stad waar hij verliefd op werd. Vijfendertig jaar lang schreef en beheerde hij de twee kranten in Boulogne-sur-Mer: 'L'Indépendant' en 'Le Boulonnais'. Als trouwe Republikein, erg populair in de stad, werd hij verkozen tot gemeenteraadslid en bleef dat vijfentwintig jaar. Een beetje verder op een sokkel zie ik het standbeeld staan van Edward Jenner waarvan zijn arm leunt op een stapel boeken. Edward Jenner (1749 - 1823) was een Engelse arts en de ontwikkelaar van het pokkenvaccin op basis van koepokken. Het standbeeld is ingehuldigd in 1865 ter ere van Edward Jenner. Op de sokkel zie ik een verwijzing naar Dr. William Woodville  (1752 - 1805) die een Engelse arts en botanicus was. Overtuigd door het werk van  Edward Jenner was hij één van de eersten die vaccinatie bevorderde. Het was Dr. William Woodville die Edward Jenner tijdens de Franse Revolutie naar Frankrijk bracht. Ik kan hier nog een ander oorlogsmonument zien nabij de toegangspoort Porte des Degrés. Dit monument (Monument aux Morts) herdenkt de inwoners van Boulogne-sur-Mer die hun leven hebben gegeven in oorlogen in de 19^de eeuw, waaronder de Krimoorlog en de Frans-Duitse oorlog. 

Nabij deze locatie heb ik ook een blik kunnen werpen in de verte naar de Sint-Franciscus van Saleskerk. De kerk werd gebouwd tussen 1857 en 1860. Het betreft een driebeukige kerk, gebouwd in natuursteenblokken. De voorgevel bevat een roosvenster en wordt geflankeerd door twee lage torens.